حمایت از امام خمینی (ره) در سال 1357 در همه‌ی شهرهای کشور به اوج خود رسیده بود، به طوری که رژیم پهلوی در برابر این خیزش عمومی کاملاً مستأصل  شده و از هرگونه تصمیم درستی عاجز گردیده بود.

قیام 15 خرداد 1342 قیامی بزرگ به رهبری امام خمینی در دهه 1340 بود که تاثیرات زیادی را از منظر سیاسی بر روابط گروه‌های مذهبی با حکومت برجا گذاشت. این قیام وضعیت مخالفان سیاسی به خصوص گروههای مذهبی با حکومت را نیز مشخص کرد

سخنرانی امام در 13 خرداد 1342 که در واکنش به حادثه مدرسه فیضیه و تحولات بعد از آن رخ داد، بازتاب شدیدی در میان مردم و عوامل حکومت داشت. چنانچه بعد از این سخنرانی، مردم اعتراضات بزرگی را علیه حکومت به راه انداختند

حکومت شاه بعد از قیام 15 خرداد به جای واقع‌بینی و تحلیل منطقی از حوادث 15 خرداد، به تئوری‌های توطئه روی آورد. شاه و حکومت، قیام 15 خرداد را توطئه کشورهای خارجی از جمله کشورهایی که رابطه حکومت با آن‌ها مناسب نبود، نسبت داد

دستگیری امام خمینی (ره) به وسیله‌ی رژیم پهلوی در خرداد 1342 بازتاب بسیاری در کشور داشت. همه‌ی مردم اعم از مرد و زن و پیر و جوان به این اقدام رژیم پهلوی که توهین به مرجعیت، روحانیت و تشیع محسوب می‌شد واکنش نشان داده و موجی از اعتراض سراسر کشور را فراگرفت.

امام در بسیاری از سخنرانی‌های خود بعد از قیام 15 خرداد 1324 به آن اشاره کرده و بر صحبت‌های زیادی پیرامون تاثیرات این قیام ایراد کرده‌اند. یکی از محورهای مورد تاکید امام پیرامون این قیام، برگزاری مراسمات یادبود آن و به نوعی فراموش نکردن قیام است.

بعد از آنکه رژیم شاه، عوامل خارجی از جمله حکومت مصر را مسئول حوادث قیام 15 خرداد معرفی کرد، روزنامه لوموند در مطلبی انتقادآمیز به این موضوع واکنش نشان داد. لوموند با دیدگاهی واقع‌بینانه به دلایل این موضوع پرداخت

با آغاز قیام 15 خرداد، آیت‌الله دستغیب از جمله کراجع طراز اولی بودند که به این نهضت واکنش نشان دادند و بدون پروا به سخنرانی علیه حکومت پهلوی و تقبیح اقدامات آن علیه امام و مردم پرداختند. این در حالی بود که بسیاری از افراد حتی نزدیکان ایشان، او را به سکوت و انفعال تشویق می‌کردند.

قیام 15 خرداد و سرکوب مردم و روحانیون، ماجرایی بود که با همکاری شاه و علم صورت گرفت. علم در این حادثه و در تمام جریانات اعتراضی که بعدها در زمان نخست‌وزیری او رخ داد، نقش مهمی را ایفا نمود. در مقابل شاه نیز همواره حامی او در تمام جریانات بود.

قیام 15 خرداد یکی از بزرگ‌ترین قیام‌های مردمی علیه حکومت پهلوی دوم بود. این قیام، اولین قیام ضدحکومتی بود که امام نیز به نوعی در محوریت آن قرار داشت. در جریان این قیام، مردم اقدامات حکومت از جمله حمله ساواک به مدرسه فیضیه و نیز دستگیری امام را محکوم کردند.

بعد از 15 خرداد 1342، جو بسیاری از شهرهای تهران متلاطم شد. علاوه بر شهرهای مذهبی، تهران به عنوان پایتخت کشور، شاهد بیشترین تلاطم و اعتراضات مردمی بود. برخی از افرادی که در آن روزها از نزدیک شاهد اتفاقات تهران بودند و یا خود به نوعی در آن اعتراضات حضور داشتند، جو آن روزهای تهران را اینگونه توصیف کرده‌اند

روحانیت و رویکردی تازه به سیاست مبارزات روحانیت تا این زمان فراز و نشیب‌های بسیاری به خود دیده بود حضور روحانیت در فرآیند‌های سیاسی تا آن زمان به طور عمده مبتنی بر دفاع از شریعت اسلام و مبارزه با حاکمان جور (استبداد) و سلطه اجانب (استعمار) بود.

قیام 15 خرداد 1342 تاثیرات عمیقی بر رابطه مردم و حکومت و همچنین نحوه اعتراضات مردمی داشت. بعد از این قیام، علاوه بر تغییر روش مبارزات، شکل مبارزات مردمی نیز وارد مرحله جدیدی شد. مسلحانه شدن مبارزات، بخشی از این تغییر شکل است

تظاهرات ۱۵ خرداد، مجموعه وقایعی است که در خرداد ۱۳۴۲ خورشیدی در پی بازداشت روح‌الله خمینی، در انتقاد به لایحه‌ی انجمن‌های ایالتی و ولایتی و انقلاب سفید رخ داد. این تظاهرات در شهرهای تهران، قم و ورامین علیه دولت اسدالله علم در زمان حکومت محمدرضا شاه پهلوی برگزار شد و به زد و خورد بین مأموران شهربانی و تظاهرکنندگان انجامید. برخی تحلیل‌گران و نیز خمینی ...

بعد از دستگیری امام خمینی، برخی از همراهان و یاران ایشان نیز دستگیر شد. شهید آیت‌الله عبدالحسین دستغیب از جمله این افراد بود که ساواک حساسیت خاصی بر او داشت. بنابراین بعد از دستگیری امام، ایشان از جمله اولین افرادی بودند که توسط ساواک دستگیر شدند.

قیام 15 خرداد، نقطه عطف مهمی در تغییر روابط علما و روحانیون نجف با علمای ایرانی بود. گرچه پیش از آن نیز رابطه علمای نجف با علمای ایران، رابطه‌ای مناسب بود، اما قیام 15 خرداد، همبستگی علمای نجف با مردم ایران را بیشتر کرد.

حکومت ظاهرا توانست ثبات و آرامش ظاهری را به تصور خودش ایجاد کند. اما پیدایش یک تشکیلات مذهبی جدید، بر این تصور خط بطلان کشید و نشان داد که مردم به راحتی حاضر به سازش با سیاست‌های حکومت نیستند.

ارتشبد غلامعلی اویسی از فرماندهان ارشد نظامی در دوره پهلوی دوم، در سال 1297 در یکی از روستاهای قم به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی خود را در مدارس قم گذراند و بعد از اتمام دوره دبیرستان وارد دانشکده افسری شد. او توانایی و یا تبهر خاصی در امور نظامی نداشت و عملاً نیز در دوران آموزشی خود تلاشی برای یادگیری امور نظامی نشان نمی‌داد.

رژیم پهلوی برای تسلط بر افکار عمومی و ترویج برنامه‌های خود به دنبال ایجاد ستادهایی خاص برای این منظور بود.در سند زیر گوشه‌‌هایی از این تلاش دیده می‌شود.

موضوع بازگشت به خویشتن از جمله مسائلی است که در بسیاری از کشورهایی که به نوعی در زیر یوغ استعمار قرار داشتند به اشکال مختلف مطرح شده است. دوره پهلوی دوم را می‌توان از دورانی دانست که تأکید بر این مقوله بسیار پررنگ شد و در قالب گفتمان‌های متفاوت مطرح شد و افراد و گروه‌های زیادی متأثر از شرایط آن دوره بر موضوع بازگشت به خویشتن تأکید کردند.